Nizami Gencevî ve onun “Mahzanü’l-esrâr” Mesnevisinin İncelenmesi, Konusu ve İdeasi

Abstract

Nizami Gencevî’nin yaşadığı dönemden ve eserlerini kaleme aldığı
zamandan bizi 800 yıldan fazla bir süre ayırsa da, onun eserlerinde
millî aidiyetine ilişkin değindiği meseleler bugün de güneş kadar parlak,
gökyüzü kadar berraktır. Ölmez Hamse’sinde millî kimliğiyle birlikte ele
aldığı ve açıkladığı her konuya, hangi dönemde kim müdahale ederse etsin,
uykusuz gecelerinin ürünü olan bütün mısraları onun milliyetini,
mekânını ve dünya görüşünü tahrif etmeye imkân vermemiştir ve vermeyecektir.
Çünkü Nizami Gencevî’nin eserlerindeki dinî ve siyasî sınır
tanımayan evrensel düşünceler, onun mensubu olduğu Azerbaycan Türk
soyunun ve mekân olarak benimsediği Azerbaycan’ın – Gence’nin bu konuda
dünyaya seslenişidir.
Nizami Gencevî edebî yaratıcılığa lirik şiirlerle başlamış olsa da,
Azerbaycan, Doğu ve Batı edebiyatında mesnevî üstadı olarak tanınmış
ve şöhret kazanmıştır. Büyük mütefekkirin mesnevî sahasında üstün bir
usta oluşunu hem eserlerinde ihtiva edilen anlamlardan hem de haleflerinin
itiraflarından görmekteyiz.“Sırlar Hazinesi” Doğu edebiyatında yeni
bir sayfa açmıştır. Şairin dinî-felsefî, sosyo-politik ve ahlâkî düşüncelerini
ifade eden bu eserde dinî görüşler önemli yer tutsa da, onun ileride kaleme
aldığı manzumelerinde gördüğümüz derin hümanist fikirlerin bir dizi temel
yönü ilk defa burada ortaya konmuştur