Ashurali Zohiriy va Elbekning milliy fonetika xususidagi qarashlari

DOI 10.52773/tsuull.uzlc.2020.2/EPDE7078

Аннотация

O‘tgan asr boshlarida yashab ijod etgan millat fidoiylari o‘zbek tili-
ning adabiy me’yorlarini ishlab chiqish, milliy tilimizga xos xususiyatlarni
tadqiq qilish borasida faoliyat olib bordilar. Jadidlar millatning taraqqiy
etishida ma’lum qonun-qoidalar asosida tizimlashtirilgan, ma’lum me’yorga keltirilgan adabiy til zarurligini anglab yеtganlar. Shuning uchun ham
o‘zbek ziyolilari oldida turgan eng asosiy vazifa o‘zbek tilining qonun-qoidalarini ishlab chiqish, ilmiy tadqiqotlar olib borish edi. Albatta, bu ish o‘ta
murakkab, sermashaqqat, tinimsiz izlanishlar natijasida yuzaga chiqishi, o‘sha davrda mavjud bo‘lgan turli qarama-qarshiliklarni yеngib o‘tish
orqaligina amalga oshishi mumkinligini tushunib yetganlar. Ular, avvalo,
milliy til fonetikasi qanday bo‘lishi kerak, degan savolni o‘rtaga qo‘ydilar.
Sababi, o‘zbek tili ham boshqa turkiy tillar singari uzoq asrlar davomida
singarmonizm qonuniyati asosida rivojlanib kelgan.
Maqolada jadid namoyandalarining taniqli vakillari Ashurali Zohiriy va Elbekning singarmonizm qonuniyatiga munosabati, singarmonizm-
ning lab ohangi ko‘rinishi xususidagi bahsli munozaralari, o‘zbek tilida
unlilar miqdorining singarmonizm qonuniyati asosida belgilanishi kabi
qarashlari yoritilgan.